Cách Mạng Công Nghiệp (CMCN) 4.0: Có dám “máu lửa” hay không?
Cuộc CMCN lần thứ 4, mà chủ yếu là công nghệ số và chuyển đổi số (CĐS), mở ra cơ hội cái mới thay cái cũ, đại học mới thay thế đại học cũ. Mỗi cuộc cách mạng công nghiệp sẽ tạo ra cơ hội chỉ cho một vài nước bứt phá vươn lên thành nước phát triển, tạo ra cơ hội cho một số đại học bứt phá vươn lên thành đại học hàng đầu. Số ít đó là các nước, các đại học dám đi đầu, và đi nhanh thần tốc.
Ba cuộc CMCN trước đây, cơ khí hoá, điện khí hoá và tự động hoá, thì thay đổi công cụ là chính, nó giải phóng lao động chân tay. Còn cuộc CMCN lần thứ 4 này - có thể gọi là thông minh hoá - thì thay đổi phương thức, mô hình là chính. Công nghệ số nếu tính chi phí trên đầu người thì rất rẻ, càng nhiều người dùng thì cảng rẻ, gần như bằng không. Bởi vậy, câu chuyện chính của cuộc CMCN 4.0, của CĐS, là chúng ta có muốn hay không, có dám hay không, có “máu lửa” hay không, chứ không phải là chúng ta có khả năng hay không.
Đột phá trong giáo dục đại học: Làm ngược
Nếu nói đến đột phá trong việc học đại học thì chung qui về một chữ là LÀM NGƯỢC.
Cuộc CMCN lần thứ 4 mở ra một cơ hội về sự làm ngược nhưng mang lại kết quả và hiệu quả bất ngờ, mở ra cơ hội của các đột phá. Cơ hội cho những người đi sau, nhưng không phải cho những người đi sau đi theo cách của người đi trước. Vì đi theo cách này thì sẽ mãi mãi là người đi sau. Các công nghệ 4.0 chủ yếu hỗ trợ cho sự làm khác, làm ngược, và bằng cách này, chúng ta sẽ đi trước một cách vượt trội các đại học đi trước.
CMCN lần thứ 4 đi liền với từ DISRUPTIVE, tức là phá huỷ các mô hình cũ. Sự phá huỷ mang tính sáng tạo. Người có quá nhiều quá khứ hoành tráng sẽ không có đủ can đảm để phá huỷ và không có nhu cầu thay đổi đang no ấm trong cái cũ.
Những ai không có gì hay có rất ít thứ trong tay, đang đói khát và khó khăn, thì cơ hội lại nhiều hơn, sự thúc đẩy lại mạnh mẽ hơn. CMCN 4.0 và CĐS tạo ra cơ hội cho các nước đi sau, các nước nghèo, các nước đang phát triển như Việt Nam. Nhưng để tận dụng được cơ hội này thì lãnh đạo phải có quyết tâm chiến lược.
Trước đây, đầu vào là quan trọng, cách học là quan trọng, dạy học là quan trọng. Bây giờ, chuẩn đầu ra là quan trọng, việc học thế nào thì sinh viên có thể tự lo. Có vẻ như là dạy bằng cách không dạy, mà định hướng và làm chặt tiêu chuẩn đầu ra. Và vì thế, việc dạy và việc học có thể dễ đi.
Trước đây, đại học so với chính mình. Bây giờ, đại học phải so với các đại học khác. Và vì thế, việc ban hành bộ tiêu chí và đo đạc, so sánh, đánh giá và công bố là quan trọng. Cái gì không đo được thì không quản lý được và không thúc đẩy được.
Trước đây, học cái đã có trong sách, giáo trình. Bây giờ, học cả cái chưa có trong sách. Và vì thế, đại học huy động được nhiều hơn những người không phải giáo viên chính thức vào giảng dạy.
Trước đây, giáo viên là thầy. Bây giờ, giáo viên là huấn luyện viên, sinh viên làm là chính. Và kết quả là trò giỏi hơn thầy.
Trước đây, học cách giải quyết vấn đề là chính. Bây giờ, học cách tìm ra vấn đề là chính. Và vì thế, việc dạy và việc học cũng thú vị hơn, hữu ích nhiều hơn cho cả người học và người dạy.
Bây giờ là Reskill, là Upskill, là học cả đời thì việc học trong trường có thể rút ngắn đi.
Con đường nhanh nhất tạo ra đột phá cho giáo dục
Những thay đổi trên và nhiều thay đổi khác nữa có thể thực hiện rất nhanh thông qua CĐS giáo dục. Chương trình CĐS quốc gia mà TTg CP vừa ban hành đã đặt CĐS giáo dục lên vị trí ưu tiên cao nhất. CĐS giáo dục và đào tạo, nhất là đại học và dạy nghề, có lẽ là con đường đúng nhất và nhanh nhất để tạo ra sự đột phá cho ngành.
Tiểu ban Phát triển nhân lực thuộc Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực họp sáng ngày 3/12/2020, với sự tham gia của gần 50 đại biểu là các nhà chuyên môn và quản lý hàng đầu trong và ngoài nước của Việt Nam, đã bàn bạc kỹ, thống nhất cao và đề xuất chọn CĐS là khâu đột phá ngành giáo dục và đào tạo, nhất là đại học và dạy nghề, để ngành giáo dục và đào tạo Việt Nam bứt phá vươn lên, thay đổi thứ hạng, vào nhóm hàng đầu, sánh vai cường quốc năm châu về giáo dục và đào tạo.
Ngành cần có một nghị quyết của Ban cán sự Bộ và một đề án của Bộ trưởng về CĐS giáo dục và đào tạo. Tiếp theo là sự thay đổi một số thể chế về phương thức và mô hình dạy và học. Công cụ để thực hiện chuyển đổi số là các nền tảng – platforms – điều mà các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam có thể làm được.
Chuyển đổi trường đại học thành quốc gia số thu nhỏ
Mục tiêu của CĐS đại học là nâng cao chất lượng đào tạo, giảm tải cho giáo viên, đổi mới mô hình dạy và học, hỗ trợ các công cụ giảng dạy mới.
CĐS đại học là tập trung vào thay đổi mô hình đào tạo thông qua việc áp dụng công nghệ số. Đại học đầu tư xây dựng các nền tảng số để nội dung giảng dạy được để trên nền tảng, giáo viên sẽ tập trung vào việc tạo giá trị tăng thêm trên nền tảng này, giáo viên đứng trên nền tảng này để giảng dạy.
Đây là nền tảng mở, hội tụ tinh hoa, không chỉ là nội dung mà còn cả cách thức giảng dạy, cách học, cách thức thi kiểm tra… Làm xong nền tảng này thì mặt bằng đại học sẽ ngay lập tức được nâng lên một mức đáng kể.
Việc đầu tiên cần làm là chuyển đổi toàn bộ trường đại học thành một “quốc gia số” thu nhỏ. Toàn bộ hoạt động của đại học, của giáo viên, của sinh viên sẽ chuyển lên môi trường số. Mỗi người trong đại học sẽ có một định danh số. Muốn đào tạo nhân lực thời CĐS thì hãy cho sinh viên sống, học tập và làm việc trong môi trường số, đây cũng là cách đào tạo kỹ năng số tốt nhất.
CMCN lần thứ 4 sẽ làm nhiều nghề biến mất và cũng tạo ra nhiều nghề mới, hầu hết các nghề khác không biến mất nhưng yêu cầu kỹ năng mới. Vì vậy, việc học nghề mới, việc học kỹ năng mới là nhu cầu rất lớn và thường xuyên của xã hội. Trong xã hội tương lai, việc học sẽ là nhu cầu cả đời của mỗi người. Đại học phải giải quyết nhu cầu này.
Nhu cầu này không kém gì nhu cầu học đại học, nhưng là một thị trường to lớn hơn rất nhiều. Để đáp ứng nhanh, cả về nội dung và người dạy, thì không gì bằng các nền tảng. Mỗi một nhu cầu mới sẽ được giải quyết bởi một nền tảng số. Đại học sẽ là một công ty công nghệ, phát triển công nghệ và nội dung để dạy học hơn là một trường truyền thống. Nhưng đại học sẽ là một công ty công nghệ bằng cách hợp tác với các công ty công nghệ để đưa tri thức dạy học của mình nên các nền tảng. Một đại học số có lẽ đã đủ điều kiện để cho thí điểm.
Chiến lược dễ làm, niềm tin kiên định
Chiến lược nhiều khi chỉ là một góc nhìn khác, một cách tiếp cận khác, một mô hình vận hành khác.
Làm tốt, làm xuất sắc một hoặc một vài cái khác biệt đúng thì có thể đã có một đại học xuất sắc. Một chiến lược tốt thì đầu tiên phải khả thi, dễ làm. Nhưng lại có một yêu cầu rất cao là phải có niềm tin. Vì chỉ có niềm tin mới giúp chúng ta làm đến nơi, đi đến cùng. Mà chỉ có như vậy thì mới thành công.
Chúng ta hãy cùng suy nghĩ thấu đáo và chọn cho mình một niềm tin đúng và đi đến tận cùng để xây lên những đại học xuất sắc thông qua CĐS. Vì đại học xuất sắc, vì giáo dục và đào tạo xuất sắc là nền tảng quan trọng để Việt Nam bứt phá vươn lên và hùng cường thịnh vượng.
Nguồn: vietnamnet.vn
